Na het verlies van een lichaamsdeel, bijvoorbeeld na een amputatie of een ongeval, lijden veel mensen aan fantoompijn. Zij voelen dan pijn in het niet meer bestaande lichaamsdeel.

Ook de amputatie zelf kan pijn veroorzaken, die dan merkbaar wordt aan het uiteinde van het geamputeerde lichaamsdeel (stomppijn). Zo kan het chirurgische litteken bijvoorbeeld pijn doen. Echter, er zijn ook andere mogelijke redenen voor stomppijn.

Fantoompijn/Pijn na amputatie

De exacte oorzaken van fantoompijn zijn nog niet eenduidig verklaard. Eén theorie is dat de zenuwen en de bloedvaten van de stomp van het ontbrekende lichaamsdeel zijn geïrriteerd, wat een rol kan spelen bij het ontstaan van fantoompijn.

Een andere theorie is dat de hersenen worden geherstructureerd door het verlies van een lichaamsdeel. In de hersenen zijn alle lichaamsdelen als een soort plattegrond weergegeven. Ook als een lichaamsdeel wordt geamputeerd, dan wordt dat niet van deze plattegrond gehaald. Omdat dit lichaamsdeel echter geen informatie meer aan de hersenen stuurt, kan informatie ‘binnendringen’ uit aangrenzende gebieden van het geamputeerde lichaamsdeel. Aanpassingen of herstructureringen in de hersengebieden kunnen daardoor verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van fantoompijn.

Oorzaken van stomppijn

Als de stomp van het ontbrekende lichaamsdeel pijn doet, dan kan dat verschillende oorzaken hebben. Zo kan de pijn worden veroorzaakt door een operatie en door het genezen van de wond. Blauwe plekken en irritatie door slecht passende prothesen kunnen ook pijn veroorzaken.

De zenuwen die tijdens de operatie geforceerd worden doorgesneden, kunnen ook verantwoordelijk zijn voor stomp- en amputatiepijn. De zenuwen leiden niet langer naar hun oorspronkelijke, uiteindelijke ‘bestemming’, maar de zenuwuiteinden worden zichtbaar in de stomp, waar ze worden blootgesteld aan prikkels zoals temperatuur en lichamelijk contact. Zenuwknobbels in de stomp, die ontstaan door groei van afgesneden zenuwen, kunnen ook pijn veroorzaken.

Behandeling van fantoompijn en stomppijn

Er zijn verschillende opties voor de behandeling van fantoompijn en pijn na een amputatie. Uw arts kan u hierover adviseren en kan u helpen bij het vinden van de juiste behandelingsmethode. Indien de stomppijn wordt veroorzaakt door slecht passende prothesen, dan moeten de prothesen zo veel mogelijk worden aangepast of worden vervangen door geschikte prothesen. Speciale protheses zijn hier ook beschikbaar.

Naast medicijnen kunnen biofeedback en TENS u ook ondersteunen bij de behandeling van fantoom- en stomppijn. Ook alternatieve methoden zoals acupunctuur, ultrasone behandeling en lasertherapie worden door sommige artsenpraktijken ingezet voor pijnbehandeling.

Biofeedbackapparaten vertellen de gebruiker over lichaamseigen functies, zoals de doorbloeding en de hartfrequentie, die veelal niet bewust worden waargenomen. Daardoor kunnen de betrokkenen veelal gemakkelijker strategieën leren voor het omgaan met pijn. Tegelijkertijd ontvangen ze onmiddellijke feedback over fysieke veranderingen en kunnen ze dus leren hoe ze de fysieke functies de pijn verlichten kunnen beïnvloeden.

TENS wordt sinds jaar en dag succesvol ingezet bij pijnbehandeling. Uit een TENS-apparaat stromen zachte elektrische impulsen die kunnen helpen de overdracht van pijnprikkels naar het ruggenmerg te blokkeren.